پیشینه یک تلاش فرهنگی و تاریخی – معرفی کتاب پیام وحدت/ محمد سعید معزالدین
حاشیه‌ای بر مجموعه گفت‌وشنود‌های تاریخی و تقریبی زنده‌یاد آیت‌الله محمد واعظ‌زاده خراسانی، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
عالم دانشور زنده‌یاد آیت‌الله محمد واعظ زاده خراسانی، از پیشگامان تبیین اندیشه وحدت‌گرا در میان مذاهب اسلامی بود که سال‌ها ریاست مجمع تقریب بین مذاهب اسلامی را برعهده داشت. وی در طول این مدت با انجام گفت‌وشنود‌هایی تاریخی و علمی، در تبلیغ این اندیشه تلاشی ارجمند انجام داد. اثری که در معرفی آن سخن می‌رود، مجموعه‌ای از گفت‌وشنود‌های آن فرزانه فقید است که در کتابی به نام « پیام وحدت » از سوی آن مجمع منتشر شده است. در دیباچه ناشر در تبیین محتوای این اثر می‌خوانیم:
« یکی از زیباترین و والاترین واژه‌ها، واژه وحدت و برادری است. برادری و وحدتی که پیامبر رحمت در استمرار رسالت دیگر انبیای عظام برای جوامع بشری به ارمغان آورد. پیامبر اکرم (ص) مهاجرین و انصار را به میثاق اخوت و عقد برادری فراخواند؛ و بدینسان گلبانگ وحدت برای نخستین بار در فضای مدینه طنین افکند و دل و جان قرون و اعصار را نوازش داد و عطر دل‌انگیز آن مسلمانان را مدهوش خویش ساخت. سنگ زیرین بنای اتحاد و همبستگی اسلامی نهاده شد و ارزش‌های متعالی اسلامی و برادری و اتحاد، جایگزین ارزش‌های پوچ و خیالی جاهلی گشت.
پیامبر اسلام (ص) با آیات شریفه واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا و ان هذه امتکم امه واحده و انا ربکم فاعبدون، جوامع اسلامی را به اعتصام حبل متین الهی و پرهیز از تفرقه و تشکیل امت واحد در سایه عبودیت الله، دعوت کرد. مسلمانان در پرتوی عمل به این دعوت و حرکت در طریق وحدت، متحد شدند و بر دشمنان چیره گشتند و دیری نپایید که شاهد فتح و پیروزی را در آغوش کشیدند. در مقابل نیز، هرگاه بیراهه و پراکندگی را در پیش گرفتند، به سستی و شکست گرفتار آمدند.
پس از پیامبر (ص) نیز بزرگان اسلام و ائمه اهل‌البیت (ع) این دعوت را تداوم بخشیده و مسلمانان را به اتحاد و همبستگی فراخواندند. هرچند جوامع مسلمان به دلایل گوناگون نتوانستند از عهده پاسخگویی عملی شایسته این دعوت‌ها برآیند و اسلام در عینیت جامعه به ضعف و سستی گرایید. پس از چندی، بحث‌های علمی و تحقیقی عالمان و متفکران اسلامی از محدوده حوزه‌های درسی به عرصه تحولات سیاسی و میدان قضاوت‌های عجولانه مردم عادی گام نهاد و تنزل کرد، و دشمنان که در اندیشه براندازی اصل اسلام بودند، آرای مذاهب اسلامی را به عنوان اختلاف و تشتت و تفرقه مسلمانان در اصول اساسی اسلام معرفی کرده و با ایجاد تفرقه و پراکندگی به ستیز با اتحاد و همبستگی برخاستند.
اما عالمان متعهد و مرزبان راستین حریم دین، در اندیشه نزدیک کردن آرا و نظرات مذاهب اسلامی برآمدند و تمسک به مشترکات مذاهب را نصب‌العین خویش قرار دادند و این حرکت با فراز و نشیب فراوان ادامه یافت. انقلاب شکوهمند اسلامی ایران به رهبری امام خمینی (رضوان‌الله علیه) زمینه گسترش اندیشه تقریب و وحدت سیاسی جهان اسلام را بیش از پیش فراهم ساخت و رهنمود‌های امام راحل (قدس‌سره) در تأکید بر حفظ همبستگی و اتحاد و عمل مردم ایران، نمونه عملی و الگوی شایسته‌ای به جهانیان عرضه کرد. رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز با فرمان تأسیس مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی بر استمرار عملی این راه تأکید کرده و یکی از مهم‌ترین آرمان‌های انقلاب را تحقق بخشیدند.
آنچه در این مجموعه گرد آمده تلاشی است برای معرفی اندیشه تقریب، پیشینه و تحولات آن، و اقدام‌هایی که برای گسترش این فکر انجام یافته است. پس شایسته است رشته سخن را به سخندان بسپاریم. به شخصیتی که با اشراف و آگاهی لازم از وحدت و تقریب سخن می‌گوید.
استاد محمد واعظ‌زاده خراسانی از معدود چهره‌های برجسته‌ای است که از عنفوان جوانی در راه تقریب مذاهب اسلامی تلاش کرده و همچنان با جدیت به تلاش خویش برای ابلاغ «پیام وحدت» ادامه می‌دهد. آگاهی از مطالعات استاد درباره فرق و مذاهب، تألیفات گوناگون، سفر‌های مختلف به کشور‌های اسلامی، دیدار با شخصیت‌های جهان اسلام و به طور کلی خاطرات و زندگینامه استاد، برای پژوهشگران و پویندگان این راه، مفید و آموزنده و راهگشاست.»
محمد سعید معزالدین / معاونت تبلیغات و انتشارات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
زنده‌یاد استاد محمد واعظ‌زاده خراسانی نیز در مقدمه‌ای بر مجموعه مصاحبه‌های خود، محتوای آن را این گونه به وصف آورده است:
« وحدت اسلامی، تقریب مذاهب و مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، به کوشش معاونت تبلیغات و انتشارات این مجمع، چاپ و منتشر گردید، امید است مابقی مصاحبه‌ها به همین کیفیت، در دسترس علاقه‌مندان به وحدت و عظمت امت اسلام و حامیان فکر تقریب مذاهب اسلامی قرار گیرد.
از فاضل گرامی و پرتلاش جناب آقای محمد سعید معزالدین معاون محترم تبلیغات و انتشارات مجمع، که این اثر و دیگر آثار (تقریبی) اینجانب را اعم از مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و مقالات، با کوشش و دلسوزی فراوان، به عنوان بخشی از انتشارات هفتمین کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی در سال جاری (۱۳۷۳) به چاپ رسانیده‌اند و هم از دیگر دست‌اندرکاران بخش طبع و نشر این کنفرانس، سپاسگزاری می‌نمایم و مزید توفیقات همه این عزیزان را در نشر اندیشه وحدت و تقریب میان مسلمین، از خداوند منّان مسألت دارم.
همانطور که از محتوای مصاحبه‌ها پیداست، محور گفت‌وگو‌ها عمده مسئله وحدت اسلامی، تقریب مذاهب، تفاوت بین این دو عنوان، سابقه تاریخی این فکر است و نیز، تاریخچه دارالتقریب بین‌المذاهب‌الاسلامیه قاهره و بانیان و همکاران آن مؤسسه اسلامی پربرکت، و بالاخره آینده آن، حدود اختلاف و اشتراک مذاهب اسلامی، در حال حاضر با یکدیگر، دیدگاه‌های رهبران و طرفداران وحدت اسلامی در قرن اخیر، از جمله نقطه‌نظر‌های حضرت امام خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و خلف صدق وی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در مورد این مسئله حیاتی و موضوعاتی از این قبیل، در مصاحبه‌ها مطرح گردیده و به آن‌ها پاسخ مناسب داده شده است.»
