چالش های امنیتی، فرهنگی و سیاسی پاکستان – محمد سعید معزالدین | پايگاه اطلاع رساني ، پژوهشي و فرهنگي پارس برگ

چالش های امنیتی، فرهنگی و سیاسی پاکستان
نویسنده : محمد سعید معزالدین

پیش گفتار
پاکستان از آغاز استقلال تاکنون پیوسته دستخوش تحولات، چالش ها و فراز و نشیب های فراوانی بوده که عوامل درونی و به صورت عمده عوامل برونی و سیاست قدرت های جهانی و منطقه ای باعث، بانی ، طراح و مجری آن بوده و هستند.
در سال های اخیر و به ویژه در سال ۲۰۲۰ و در ادامه آن در روزهای آغازین سال ۲۰۲۱ این بحران ها ، تحولات و چالش ها فزونی یافته است که گاهی در شکل سیاسی و گاهی در قالب دامن زدن به حساسیت های قومی و عمدتا در ساحت برانگیختن اختلافات مذهبی با اشاره و برنامه ریزی توطئه گران، ظهور و بروز می نماید.
اگرچه این مقوله به تفصیل بیشتری نیاز دارد اما در این نوشتار کوتاه ، به نمایی کلی از انگیزه ها و ابعاد آن بسنده می شود، تا اهل فکر و تحلیل با نگاهی ژرف به آن پرداخته و از ساده نگری پرهیز کرده و دامن زدن به اختلافات ، ایجاد ناامنی ، انجام ترور ، کشتار مردم ، صدور فتوای تکفیر و دیدگاه های افراطی را انتزاعی و یا صرفا برخاسته از انگیزه و عمل افرادی اندک و خودسر بدون پشتوانه و طراحی حساب شده، تلقی نکنند. و به بازیگردانان و طراحان پشت صحنه این رویدادها و اهداف آنان توجه داشته و چاره اندیشی کنند.
مواضع سال های اخیر پاکستان
پاکستان افزون بر عدم همراهی با برخی سیاست ها و اقدام های جهانی و منطقه ای که مورد انتظار قدرت های جهانی و بازیگران و بازی گردانان منطقه ای آن بوده و هست، همواره مورد انتقاد قرار گرفته است.
تداوم ارتباط دوستانه با جمهوری اسلامی ایران، خودداری از پیوستن به ائتلاف عربی به سرکردگی عربستان سعودی در جنگ با یمن ، به رسمیت نشناختن رژیم صهیونیستی، گسترش روابط اقتصادی با چین، ایران و اخیرا با روسیه، جریان رقیب را آزرده خاطر کرده و حتی خشم آنان را برانگیخته است.
نقش آفرینی اقتصادی
آنچه مزید بر علت شده این است که پاکستان در ایجاد کریدور اقتصادی ” سی پک” نیز نقش آفرین شده و در آینده نزدیک معادلات منطقه ای را دگرگون خواهد کرد. معادلاتی که غرب را در مخاطره افکنده و نزدیکی این کشور به چین و برخی کشورهای دیگر را بیشتر می کند. آمریکا که چین را رقیب خویش می داند، آشفته خاطر شده و در صدد است پاکستان را مهار و کاملا با سیاست های خویش همگام سازد.
راهرو اقتصادی، مجموعه اي از طرح هاي زير بنايي است كه با سرمايه گذاري چين در پاكستان درحال ساخت مي باشد.
ارزش اوليه پروژه هاي سي پك در ابتدا ۴۶ ميليارد دلار بود كه اكنون به ۶۲ ميليارد دلار افزايش يافته و به تدریج در عمل ممکن است فزونی یابد. اين طرح بزرگ كه يك شبكه ارتباطي منطقه اي است، ارتباطات بين كشورهاي منطقه را گسترش خواهد داد.
چشم انداز و ماموريت هاي سی پک عبارت است از :
شبكه هاي همبسته حمل نقل و فناوري اطلاعات شامل جاده، راه آهن، بندر و كانال هاي ارتباط هوايي و داده ها و فيبر نوري، همكاري انرژي، مناطق عملياتي، پارك هاي صنعتي، توسعه صنعتي و ريشه كني فقر، همكاري گردشگری و ارتباطات مردم با مردم، و همكاري در عرصه هاي مرتبط با زندگي مردم.
وحدت و همبستگی ملی و اسلامی
از سوی دیگر، پس از اختلاف های اخیر، رویکرد نخبگان خردمند شیعه و اهل سنت به مقوله وحدت و همبستگی اسلامی و اعلام بیزاری از اختلاف و تفرقه و تفکر تکفیری و گرایش به اندیشه ضرورت انسجام ملی و اسلامی در برابر تهدیدهای بیگانگان و عناصر مزدورآنان که در درازمدت بر امنیت این کشور و منطقه اثرگذار بوده و زمینه را برای سرمایه گذاری و تعامل و همکاری های اقتصادی با کشورهای دوست فراهم می سازد، مورد پسند آمریکا و متحدان منطقه ای آن به ویژه برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس نبوده و نیست.
بنابراین آنان به برنامه ریزی و طراحی اموری پرداختند که ضمن ایجاد رعب و نا امنی، حرکت و رویکرد مثبت اقتصادی، فرهنگی و امنیتی پاکستان را به چالش کشیده و آن را متوقف یا دست کم کند سازند.
خبر فاجعه جانگداز کشتار کارگران شیعه معدن در بلوچستان پاکستان به دست مزدوران داعش، قلب هر مسلمان و انسان صلح طلبی را جریحه دار کرد.
بدون تردید افزون بر پیروان اهل بیت (ع) اهل سنت نیز این گونه جنایت ها را برنمی تابند و محکوم می کنند و خود نیز گاهی قربانی همین ترورها بوده اند.
بررسی و تحلیل فرامذهبی این فاجعه و مشابه آن نیز مهم ترین بخش از همین سناریو و قطعه کلیدی این پازل را در بر می گیرد.
برخی شواهد بر این نکته دلالت دارد که پس از شکست و ناکامی طرح استقرار داعش در عراق و سوریه که به همت و تدبیر و فرماندهی شهید حاج قاسم سلیمانی و یاران جبهه مقاومت به وقوع پیوست، اکنون آنان با اشاره اربابانشان به پاکستان و افغانستان روی آورده و در صدد احیای این گروهک تکفیری و عضوگیری هستند.
برخی گروهک های منحل شده در پاکستان همچون لشکر گهنجوی نیز با آنان ادغام شده و امنیت و وحدت ملی و چشم انداز امیدبخش آینده پاکستان و منطقه را نشانه رفته اند.
ضرورت هوشیاری گروه های قومی و مذهبی
بدون تردید ثبات و امنیت پاکستان افزون بر مزایا و دستاوردهای مثبت برای این کشور، برای منطقه و به ویژه برای کشورهای همسایه آن نیز مفید و سازنده است. هرگونه فعالیت و همکاری اقتصادی و فرهنگی و سایر امور فردی ، اجتماعی و سیاسی و به طورکلی زندگی در همه ابعاد آن، در سایه امنیت و آرامش و ثبات امکان پذیر است و بدخواهان با توجه به حساسیت های قومی و مذهبی، در صدد خدشه دارکردن این مقوله اند تا به مقاصد و اهداف و منافع خویش دست یابند.
از این روی، گروه های قومی و پیروان مذاهب اسلامی باید با هوشیاری و شکیبایی، توطئه اختلاف انگیزان و تفرقه افکنان را خنثی سازند و با حفظ انسجام ملی و همبستگی اسلامی، در جبهه واحد و با اتحاد و وحدت مسیر سرنوست ساز پیشرفت و بالندگی معنوی و اقتصادی و فرهنگی کشور خویش را ادامه داده و به حقوق و باورهای یکدیگر احترام نهاده و آستانه تحمل و شکیبایی خویش را حفظ و نیرومند سازند و حسن همجواری با همسایگان را رعایت نمایند.
همکاری و تعامل ایران، پاکستان و افغانستان در برابر افراطی گری
کشورهای ایران، پاکستان و افغانستان که مورد طمع و هدف گروه های تکفیری است نیز ضمن رصد هوشیارانه تحرکات بدخواهان باید با همگرایی و اتخاذ مواضع همگون راهبردی از میراث مشترک فرهنگی و منافع و همکاری های مشترک اقتصادی یکدیگر صیانت نموده و آن را حفظ و گسترش بخشند.
نمایندگی های فرهنگی و سیاسی ج.ا.ایران در پاکستان در رسیدن به این هدف یعنی تحکیم دوستی دو ملت و گسترش همکاری های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، نقش مهمی و سازنده دارند و شایسته است با برنامه ریزی مناسب و تشریک مساعی در این راه با بهره گیری ازتدبیر و خردجمعی گام بردارند.
حوزه ستادی نیز باید با رویکردی نو و به گونه فرابخشی، باهماهنگی و هم افزایی و بازتعریف برنامه های فرهنگی در تئوری و عمل، به این حوزه اهمیت بیشتری داده و رویکری نوین را در شیوه های اجرا و تعامل با مخاطبان برگزیند.
با امید به همزیستی مسالمت آمیز ملت ها در راه پیشرفت اقتصادی و گسترش همکاری های فرهنگی